کشاورزی Archive

هر درخت زمان مناسبی برای پیوند دارد مثلا وقت پیوند درخت اقاقیا چتری یا خرمالو و … اسفند ماه همزمان با شروع جریان شیره گیاهی و قبل از بیدار شدن درخت است. زمان مناسب برای پیوند آلو، هلو، شفتالو، بادام و عمده درختهای دانه دار و همینطور پسته زمان جو درو هست. یعنی هر وقت جوها زرد و رسیده میشوند که معمولا خردادماه است ولی زمان پیوند شاه توت مرداد ماه است. قبل از آن پوست به اندازه کافی رسیده نشده است. پیوند هم بصورت T و هم بصورت لوله ای زده میشود. گیرایی پیوند لوله ای بهتر است. پیوند را در جهت باد غالب بزنید تا با وزش باد شاخه به تنه فشرده شود و پیوند جدا نشود و نشکند. در محوطه حیاط دفترمان چند درخت توت نرک و توت ژاپنی کاکوزا بود.۲ سال پیش به آنها در همین مردادماه، پیوند شاه توت زدم. الحمدا… همگی گرفته و امسال بار داده بودند. پیوند شاه توت پرآب و خوشمزه مرغوب کن زدم. با اینکار این درختهای بی حاصل را به سهولت با کمی پشتکار و تلاش به درختهای مثمر که دارای محصول گرانترین میوه ایران است تبدیل کردم. امروز یک دل سیر شاه توت از این درختها خوردم و خستگی ام در رفت.

 به صورت خلاصه روش کار به این صورت است:

1. هرس سنگین در اسفند برای تربیت فرم درخت
2. هرس سبز در بهار برای تربیت فرم درخت
3. پیوند در مرداد به روش T و لوله ای بر روی شاخه های جدید و همزمان حذف شاخه های اضافه و سرزنی شاخه ها
4. دو هفته بعد که از گیرایی پیوندها مطمئن شده تمام شاخه های بدون پیوند را حذف کنید
5. مراقبت از درخت و حذف فرعی ها و جوانه ها و پاجوش های بدون پیوند

تقریبا همه کسانی که در حال تحقیق و توسعه (R&D) در زمینه افزایش راندمان آبیاری هستند به خوبی دریافته اند که بیشترین راندمان مربوط به روش آبیاری زیرسطحی است زیرا :

1. سطح خاک خیس نمیشود و تبخیر سطحی وجود ندارد.
2. چون سطح خاک خشک است، اثر موئینگی و تبخیر سطحی ناشی از آن نیز وجود ندارد.
3. چون سطح خاک خشک است، علف هرز در آن نمی روید.
4. چون تبخیر سطحی وجود ندارد تجمع نمک در سطح نیز وجود ندارد.
5. چون آبیاری زیرزمینی است ریشه­ ها عمیق میشوند و تنش خشکی کم میشود.(برخلاف آبیاری سطحی که چون رطوبت در سطح خاک  بیشتر است ریشه­ ها سطحی میباشند.)

البته آبیاری زیرسطحی معایبی نیز دارد:

1. آب در سطح دیده نمیشود و ممکن است بعضی جاها آب نخورند.
2. ریشه ­ها ممکن است سوراخ نازلها را پر کنند.
3. گل ممکن است سوراخ نازلها را پر کند.

من در مورد ۳ عیب آبیاری های متداول زیرسطحی اندیشیدم و روش آبیاری زیرسطحی ثقلی را ابداع کردم.

در این روش آب در لوله های قطور (پلی اتیلن یا سیمانی) جریان می یابد. دور این لوله ها شن ریزی شده است و لوله های پلی اتیلن سوراخ های درشت دارند، لوله های سیمانی هم درزهایشان آب بند نیست و از درزها آب تراوش میکند. با توجه به بزرگ بودن سوراخ­ها، سوراخها توسط ریشه­ ها مسدود نمیشود و چون دور لوله­ ها شن ریزی (یک لایه شن درشت و یک لایه فیلتر ماسه ای روی آن) شده است، مشکل نفوذ گل به لوله­ ها نیز وجود ندارد. مشکل عدم آبیاری یکنواخت نیز با ثقلی بودن جریان آب در لوله ها حل شده است.

امروز برای دومین بار در امسال، سیستم زیرسطحی ثقلی آبیاری نهال های جدید را انجام دادیم. با یک تانکر آب ۱۲ هزار لیتری ۱۰ ردیف ۳۵ متری جمعا ۳۵۰متر ردیف (جمعا ۳۵۰ نهال تازه کاشت) آبیاری انجام پذیرفت. الحمداله آب پخش شد و نتیجه رضایت بخش بود. در صورت استفاده از روش آبیاری کرتی نیاز به حداقل ۴ تانکر آب بود که آنهم به سرعت تبخیر میشد و ضمنا علف هرز زیادی هم ایجاد میشد. فعلا در برآورد اولیه راندمان آبیاری به روش زیرسطحی ثقلی، حدود ۸ برابر روش ثقلی ارزیابی شده است. امیدوارم با تکمیل تحقیقات در بلند مدت و میان مدت نتایج عالی دیگری مثل امکان آبیاری با آب فاضلاب تصفیه شده یا نیمه تصفیه شده نیز به دست آید. شایان ذکر است که در کشورهای مترقی، استانداردهای مرتبط با آبیاری با آب فاضلاب، روش آبیاری زیرسطحی را اجباری کرده است.

الف) آشنایی با آبیاری زیرسطحی

در مقاله ای خواندم که در استرالیا برای آبیاری با آبهای نامتعارف که به آن آبهای خاکستری هم میگویند (آب فاضلاب، آبهای تسویه نشده، آب پساب خروجی سپتیک تانک­های فاضلاب(تانک هایی که فاضلاب را به صورت بی هوازی توسط میکروبها تجزیه و تصفیه میکنند Septic Tank )، آبهای ضدعفونی نشده و …) استفاده از آبیاری زیرسطحی اجباری است. یعنی این آبها حق استفاده سطحی را ندارند که دلیل آن هم روشن است. در صورت استفاده از آبهای نامتعارف در سطح زمین انتشار بیماری ها، انگلها، میکروبها، قارچها، بو و خطرات برای انسان و جانوران رخ میدهد لیکن درصورت استفاده از سیستم های آبیاری زیرسطحی این خطرات وجود نخواهد داشت. میکروارگانیسم های خاک نیز توانایی هضم فاضلاب وآبهای نامتعارف و خاکستری فوق الذکر را بخوبی دارند و ضمنا این آبهای نامتعارف حاوی عناصر ریزمغذی و تقویت کننده خاک هستند و باعث حاصلخیز شدن خاک میشوند.مزایای دیگر این روش، راندمان بالا به دلیل عدم تبخیر و آبرسانی مستقیم به ریشه گیاه و عدم مرطوب بودن سطح و متعاقبا عدم وجود علف در سطح باغ میباشد.

ب) در کشورهای مترقی، آبیاری زیرسطحی در حال متداول شدن است. برای اینکار عمدتا از لوله های پلی اتلین مشبک استفاده میشود. معمولا دور این لوله ها یک غشاء مثل موکت قرار دارد تا خاک و گل داخل لوله را پر نکند. نوع آبیاری هم معمولا ثقلی است. روش دیگر استفاده از لوله های دریپ دار با نازل های مخصوص آبیاری زیرسطحی است. خوشبختانه این لوله ها در ایران تولید میشوند. البته این جنس نازلها مشکلاتی دارد، گل داخل انها میشود و لوله را میگیرد. چون قطر نازل کوچک است. ریشه داخل آن میشود و نازل را مسدود میکند. شرکت های تولید کننده استفاده ازنوعی سم علف کش برای از بین بردن این ریشه ها و همچنین اسیدشویی سالیانه برای رفع گرفتگی لوله را پیشنهاد میکنند. در هر حال راندمان آبیاری زیرسطحی حداقل ۲ برابرراندمان آبیاری قطره ای و ۴ برابر آبیاری سنتی غرقابی است.

ج) تجربیات من مرتبط با آبیاری زیرسطحی

دفعه اول من با بیل مکانیکی یک کانال به عمق سه متر حفاری کردم علت این بود که در زمین مورد نظر ۳ متر لایه رس بسیار سخت و نفوذناپذیر و شورو قلیایی بر روی یک لایه شن و ماسه قرار داشت برای نرم شدن خاک و حصول زهکشی وکاهش شوری این حفاری را انجام دادم و خاک را با افزودن گچ و شن و ماسه که از عمق ترانشه بیرون آوردم و با کود دهی اصلاح کردم. لوله هایی به قطر یک سانتیمتر و طولهای یک و دو و سه متری داخل کانال آویزان کردم و خاکریزی کردم. خاک اصلاح شد ولی آبیاری موفقیت آمیز نبود. موقع خاکریزی لوله ها کج میشدند و بعضا پاره میشدند .ضمنا نیاز به آبیاری با فشار زیاد بود که عملا اجرایی نشد. نوبت بعدی لوله های نمره ۲ را سوراخ کردم و با یک لایه پارچه پوشاندم و در زیر خاک قرار دادم. اینبارموفقیت آمیز بود ولی باز هم مشکلات ورود گل و ریشه به داخل لوله و همین عدم یکنواختی آبیاری ملاحظه شد. ضمنا آب نامتعارف نیز باعث گرفتگی این سوراخ ها میشود. این روش آبیاری هم نیاز به آبیاری تحت فشار دارد. دفعه سوم این بار قصد دارم با نصب لوله های سیمانی مشکل دو روش بالا را حل کنم. ضمنا به دلیل بزرگ بودن سوراخ ها قابلیت آبیاری با آب نامتعارف را هم دارد و نیازی به آبیاری تحت فشار نیست فعلا مراحل ذیل را انجام داده ام.

1. پخش کود در سطح زمین
2. شخم زمین برای نرم شدن سطح و اختلاط کود با خاک
3. کندن کانال به عمق یک متر و طول ۳۵ متر در خطوط هم تراز با عرض ۵۰ سانتیمتر
4. شیب بندی کف کانال به میزان ۱۰ سانتیمتر در ۳۵ متر طول  (سیب تقریبا ۵/۲ در هزار)

این مقدار شیب بندی برای سهولت جریان آب در لوله و خروج هوا میباشد

ضمنا مقدار گل و لای وارد شده نیز با جریان آب به اخر کانال هدایت میشود که قابل درآوردن باشد.

گام بعدی هم نصب لوله سیمانی و کود دادن و در نهایت پر کردن خاک و کاشت نهال است. ان شاا…