الف) آشنایی با آبیاری زیرسطحی
در مقاله ای خواندم که در استرالیا برای آبیاری با آبهای نامتعارف که به آن آبهای خاکستری هم میگویند (آب فاضلاب، آبهای تسویه نشده، آب پساب خروجی سپتیک تانکهای فاضلاب(تانک هایی که فاضلاب را به صورت بی هوازی توسط میکروبها تجزیه و تصفیه میکنند Septic Tank )، آبهای ضدعفونی نشده و …) استفاده از آبیاری زیرسطحی اجباری است. یعنی این آبها حق استفاده سطحی را ندارند که دلیل آن هم روشن است. در صورت استفاده از آبهای نامتعارف در سطح زمین انتشار بیماری ها، انگلها، میکروبها، قارچها، بو و خطرات برای انسان و جانوران رخ میدهد لیکن درصورت استفاده از سیستم های آبیاری زیرسطحی این خطرات وجود نخواهد داشت. میکروارگانیسم های خاک نیز توانایی هضم فاضلاب وآبهای نامتعارف و خاکستری فوق الذکر را بخوبی دارند و ضمنا این آبهای نامتعارف حاوی عناصر ریزمغذی و تقویت کننده خاک هستند و باعث حاصلخیز شدن خاک میشوند.مزایای دیگر این روش، راندمان بالا به دلیل عدم تبخیر و آبرسانی مستقیم به ریشه گیاه و عدم مرطوب بودن سطح و متعاقبا عدم وجود علف در سطح باغ میباشد.
ب) در کشورهای مترقی، آبیاری زیرسطحی در حال متداول شدن است. برای اینکار عمدتا از لوله های پلی اتلین مشبک استفاده میشود. معمولا دور این لوله ها یک غشاء مثل موکت قرار دارد تا خاک و گل داخل لوله را پر نکند. نوع آبیاری هم معمولا ثقلی است. روش دیگر استفاده از لوله های دریپ دار با نازل های مخصوص آبیاری زیرسطحی است. خوشبختانه این لوله ها در ایران تولید میشوند. البته این جنس نازلها مشکلاتی دارد، گل داخل انها میشود و لوله را میگیرد. چون قطر نازل کوچک است. ریشه داخل آن میشود و نازل را مسدود میکند. شرکت های تولید کننده استفاده ازنوعی سم علف کش برای از بین بردن این ریشه ها و همچنین اسیدشویی سالیانه برای رفع گرفتگی لوله را پیشنهاد میکنند. در هر حال راندمان آبیاری زیرسطحی حداقل ۲ برابرراندمان آبیاری قطره ای و ۴ برابر آبیاری سنتی غرقابی است.
ج) تجربیات من مرتبط با آبیاری زیرسطحی
دفعه اول من با بیل مکانیکی یک کانال به عمق سه متر حفاری کردم علت این بود که در زمین مورد نظر ۳ متر لایه رس بسیار سخت و نفوذناپذیر و شورو قلیایی بر روی یک لایه شن و ماسه قرار داشت برای نرم شدن خاک و حصول زهکشی وکاهش شوری این حفاری را انجام دادم و خاک را با افزودن گچ و شن و ماسه که از عمق ترانشه بیرون آوردم و با کود دهی اصلاح کردم. لوله هایی به قطر یک سانتیمتر و طولهای یک و دو و سه متری داخل کانال آویزان کردم و خاکریزی کردم. خاک اصلاح شد ولی آبیاری موفقیت آمیز نبود. موقع خاکریزی لوله ها کج میشدند و بعضا پاره میشدند .ضمنا نیاز به آبیاری با فشار زیاد بود که عملا اجرایی نشد. نوبت بعدی لوله های نمره ۲ را سوراخ کردم و با یک لایه پارچه پوشاندم و در زیر خاک قرار دادم. اینبارموفقیت آمیز بود ولی باز هم مشکلات ورود گل و ریشه به داخل لوله و همین عدم یکنواختی آبیاری ملاحظه شد. ضمنا آب نامتعارف نیز باعث گرفتگی این سوراخ ها میشود. این روش آبیاری هم نیاز به آبیاری تحت فشار دارد. دفعه سوم این بار قصد دارم با نصب لوله های سیمانی مشکل دو روش بالا را حل کنم. ضمنا به دلیل بزرگ بودن سوراخ ها قابلیت آبیاری با آب نامتعارف را هم دارد و نیازی به آبیاری تحت فشار نیست فعلا مراحل ذیل را انجام داده ام.
- پخش کود در سطح زمین
- شخم زمین برای نرم شدن سطح و اختلاط کود با خاک
- کندن کانال به عمق یک متر و طول ۳۵ متر در خطوط هم تراز با عرض ۵۰ سانتیمتر
- شیب بندی کف کانال به میزان ۱۰ سانتیمتر در ۳۵ متر طول (سیب تقریبا ۵/۲ در هزار)
این مقدار شیب بندی برای سهولت جریان آب در لوله و خروج هوا میباشد
ضمنا مقدار گل و لای وارد شده نیز با جریان آب به اخر کانال هدایت میشود که قابل درآوردن باشد.
گام بعدی هم نصب لوله سیمانی و کود دادن و در نهایت پر کردن خاک و کاشت نهال است. ان شاا…
